Sağlığınızla ilgili kontrol listesi
17-Aralık-2008 Sağlıklı yaşamaya çalışırken en çok zorlandığımız konu neyin sağlıklı olup neyin olmadığını bilememektir.
İş yoğunluğuna kendinizi kaptırıp bir gün ciddi bir sağlık problemiyle karşılaşmanız hiç de uzak olmayabilir. Kendinize zaman ayırıyor ve sağlığınızı korumak için elinizden geleni yapıyor musunuz?
Sağlıklı yaşamaya çalışırken en çok zorlandığımız konu neyin sağlıklı olup neyin olmadığını bilememektir. Karbonhidratlar kötü mü? Kolesterolünüz kaç olmalı? Daha yağlı mı yoksa yağsız mı yemelisiniz? Ahududu meyvesinin Alzheimer hastalığı ve birçok hastalık için iyi olduğunu duydunuz. Ancak bu meyveden fayda sağlamak için ne kadar tüketmelisiniz? Çok sayıdaki sağlık haberleri de kafa karıştıracak nitelikte. Neye ne kadar güveneceğinizi bilemediğiniz gibi hangi kurallara uymanız gerektiği konusunda insanın kafası daha çok karışıyor.
Tam olarak neye ihtiyacınız var? Hangi testi yaptırmalısınız? İdeal tansiyon kaçtır? Ne kadar egzersiz yapmalısınız? Tüm bunların cevabını aşağıda bulacaksınız. Ama öncelikle aşağıdaki minik testi cevaplamanızda fayda var.
(Değerler çoğu insan için uygun olan genel değerlerdir)
Tansiyon
Kanın damarlara uyguladığı basınç olarak tanımlanan tansiyonun 120/80
mmHg olması ideal görülüyor. Hipertansiyon basit olarak yüksek kan
basıncı anlamına geliyor. Kan basıncı ya da daha doğru söylemek
gerekirse kanı kalpten dokulara taşıyan damarların kan basıncı, hastaya
ait özellikler (yaş, cinsiyet, ırk gibi) ve fiziksel durumdan
(istirahat, efor gibi) etkilenen bir parametredir. Bu nedenle de normal
kan basıncı değerlerini belirlemek gerçekte oldukça güçtür. Kanı kalpten
dokulara taşıyan damar kan basıncı devamlı olarak 140/90 mmHg üzerinde
seyrediyorsa hipertansiyondan bahsedilir. Hipertansiyon direkt olarak
kalp hastalıklarına neden olur. Kalp krizi riskine de sebep olur.
Vücut kitle endeksi
Vücut kitle endeksi, kişinin ağırlık fazlalığı bulunduğunu yansıtan bir
parametredir. Ağırlık artışı daha çok yağ kitlesi artışına bağlı olarak
gelişmektedir. Bu nedenle vücut kitle endeksi yükselmesi her zaman yağ
kitlesi artışını yansıtmamaktadır. Aşırı adale kitlesi bulunan kişilerde
de (örneğin sporcularda) nadiren yüksek vücut kitle endeksi değerlerine
rastlanabilir. Ağırlığınızı boyunuza bölerek vücut kitle endeksinize
ulaşabilirsiniz. VTİ 18.5 ile 24.9 arasında olmalı.
Kolesterol
Kanda kolesterol ve LDL-kolesterolün (kötü huylu kolesterol) yüksek
olması hasta için risk taşır. Kötü kolesterol, 130mg/dl üzerinde
olmamalı. HDL-kolesterolün (iyi kolesterol) düşük olması da bir risktir.
En az 35mg/dl olmalıdır. İdeal ortalama erkekler için 45 mg/dl kadınlar
için ise 55 mg/dl. Normal istenilen kolesterol düzeyi 200 mg/dl
altıdır. 200-239 mg/dl arası sınırda yüksek demektir. 240 mg/dl üzeri
ise yüksek risktir. Kötü kolesterolün 100 mg/dl veya daha düşük, iyi
kolesterolün 40 mg/dl veya daha yüksek olması gerekiyor.
Gerekli testler
C-reactive protein vücuttaki bir protein çeşididir. Yükselmesi halinde
birçok hastalığın teşhisinde bir veri olarak kullanılabiliyor. Bu yüzden
bu testi belli periyotlarda yaptırmak birçok hastalığın erken teşhisini
sağlayabilir. Şeker hastalığı için de gerekli testleri mutlaka
yaptırmalısınız. Cilt kanseri için de tetkik yaptırmanız gerekiyor.
Erkekler için prostat kanseri, kadınlar için meme kanseri kontrolleri
asla ihmal etmemeliler.
Diyet
Diyet yaparken yeme alışkanlıklarınızın tümünü değiştirmek yerine bazı
küçük değişiklikler yapmak, diyetten bıkıp eski yeme düzeninize geri
dönmenizi engelleyecektir. Amerika Tarım Bakanlığı’na göre diyetin
meyve, sebze, hububat, beyaz et, yumurta, fındık gibi yiyecekler
içermesi şart. Tuz, şeker ve doymamış yağlar ise yer almamalı.
İçecek
Yüzlerce araştırma gösterdi ki, alkol ölçülü kullanıldığı zaman kalp
için oldukça faydalı. Ancak kırmızı şarap diğerlerinden daha faydalı ve
etkili. Amerikan Cerrahlar Fakültesi’nin (The Journal of American
College of Surgeons) yayımladığı gazetedeki makaleye göre günde iki
kadeh kırmızı şarap kalp için çok faydalı. Amerikan Kalp Derneği’ne göre
kadınlar günde bir kadeh, erkekler iki kadeh içmeli. Fakat ölçüyü
kaçırmanız olumsuz yönde vücudunuzu etkileyecektir.
Egzersiz
Amerikan Kalp Derneği’ne göre 18 yaşından büyük Amerikalıların yüzde
28’i neredeyse hiç hareket etmiyor. Yüzde 44’ü ise biraz egzersiz
yapıyor, ancak bunu düzenli olarak yapmıyorlar ve bunu kalpleri korumak
için yeterli görüyorlar. Eğer uzun zamandır hareketsiz bir zaman
geçiriyorsanız ve fazla kilonuz varsa rutin egzersiz programına başlamak
kalbinizde bir problem yaşamanıza neden olabilir. Bu yüzden egzersiz
yapmaya başlamadan önce doktorunuzu görmelisiniz.
Aile öyküsü
Akrabalarınızın hangi sebeple yaşamlarını yitirdiğini bilirseniz siz de
hangi hastalıkların riskini taşıdığınızı görebilirsiniz. Eğer
anneanneniz de babaanneniz de göğüs kanserinden hayatını kaybettiyse
daha sık mamografi çektirmelisiniz. Aile içinde kalp hastalıkları
görülüyorsa daha sonraki kuşak da risk altında demektir. Bu yüzden
kolesterolünüzü ve tansiyonunuzu daima doktor kontrolünde izlemelisiniz.
Kalp hızı
Kalp atışınızın en ideal ölçümü sabah saatlerinde yatağınızdan hemen
kalktığınızda yapılır. Kalp hızı yaşa bağlı olarak da değişiyor.
Amerikan Heart Assocation’ın verdiği değerler şöyle:
25 98-146 atış (1 dakikada)
30 95-142 atış (1 dakikada)
35 93-138 atış (1 dakikada)
40 90-135 atış (1 dakikada)
45 88-131 atış (1 dakikada)
50 85-127 atış (1 dakikada)
55 83-123 atış (1 dakikada)
60 80-120 atış (1 dakikada)
65 78-116 atış (1 dakikada)
Uyku
Çok fazla uyumak ömrü kısaltıyor. Sekiz saatten fazla uyuyan insanlar,
daha az uyuyanlara göre daha erken yaşamlarını yitiriyorlar. Ancak parti
parti gezenler sevinmesinler. Araştırmacılar dört saatten az
uyuyanların da risk altında olduklarını belirtiyor. Ömrü uzatan ideal
süre her gece 6-7 saat arası uyku.
SAğLIK TESTİ
Zamanı kısıtlı olan yöneticilerin sağlıklı kalabilmeleri için neyin önemli olduğunu görmeleri için hazırlanan küçük test size sağlıklı olmanız için yapmanız gerekenler hakkında bilgi verecek.
Aşağıdaki listeden doğru ya da yanlış seçeneğini işaretleyerek sağlık konusunda nerde olduğunuzu görmeniz mümkün.
+Sigara içmiyorum Doğru Yanlış
+Haftada üç dört kere egzersiz yaparım Doğru Yanlış
+Şeker hastası değilim Doğru Yanlış
+Her yıl check-up yaptırırım Doğru Yanlış
+Çok sık fast food yemiyorum Doğru Yanlış
+Her gün iki tane taze meyve yiyorum Doğru Yanlış
+Tansiyonum 120/80 mm/Hg veya daha düşük Doğru Yanlış
+LDL kolesterolüm 100mg/dl veya daha düşük Doğru Yanlış
+HDL kolesterolüm en az 40 mg/dl Doğru Yanlış
+Belli periyotlarla C-active testi yaptırıyorum Doğru Yanlış
+Fazla kilom yok Doğru Yanlış
+Genellikle işimde mutluyum Doğru Yanlış
+Beraber olduğum insanla mutluyum
veya bekar olarak mutluyum Doğru Yanlış
+Genellikle günde bir iki kadehten fazla
alkollü içecek içmem Doğru Yanlış
+Geçmiş yıllarda cilt kanseri tetkiki için
dermatoloğa gittim Doğru Yanlış
+(Kadınlar için) Kendi meme kontrolümü yapar,
40 yaş veya üstü isem düzenli
olarak mamografi çektiririm Doğru Yanlış
+(50 yaş üzeri erkekler için) Prostat kanseri riski
için doktorumla konuştum. Doğru Yanlış
+(Kadınlar için) Her sene jinekoloğa gider
smear testi (rahim kanseri tetkiki) yaptırırım. Doğru Yanlış
+Her gece altı yedi saat uyurum. Doğru Yanlış
Daha çok ‘doğru’ seçeneğini daha fazla işaretlediyseniz sınavı geçtiniz. Eğer ‘yanlış’ seçeneğiniz daha fazlaysa doktorunuza gidip muhakkak check-up yaptırmalısınız.
Sabah İşte İnsan
